قوس الکتریکی یا آرک فلش چیست؟

در این مقاله به بررسی این که قوس الکتریکی یا آرک فلش چیست ، می پردازیم. قوس الکتریکی یا آرک فلش یک نوع تخلیه الکتریکی است. این رخداد ناشی از وقوع اتصال کوتاه بین دو جسم یا الکترود با سطح پتانسیل مختلف می باشد.

آرک  همانند  نوعی انفجار است. که صدمات ناشی از وقوع آن بسیار خطرناک است. با گسترش آرک دمای رسانا که حامل جریان است افزایش پیدا می کند و موجب پایین آمدن شدید مقاومت الکتریکی می گردد و جریان بیشتری از هادی عبور کرده که در آخر باعث ذوب قسمت فلزی شده که انفجار و آتش سوزی را ایجاد می کند. در آرک فلش جریان الکتریکی از درون هوا  عبور می کند.  عواقب این امر می تواند حرارت بیش از حد ؛ سوختگی؛ برق گرفتگی و انفجار تجهیزات  باشد .  برای پیشگیری از آرک باید تجهیزات را طوری طراحی کرد که این امر بروز نکند.  و  در صورت رخداد باید برای روریایی با این حادثه آماده بود.

البته هرچقدر که از تجهیزات و لباس های حفاظتی خاص در هنگام کار استفاده شود  باز هم نمی توان به طور کامل  با انفجار و آتش سوزی ناشی از آرک مقابله کرد. شدت آسیب های وارده توسط آرک به مدت زمان آن و همچنین به میزان گرمای ایجاد شده و سطح تماس پوستی با آن وابسته است . بررسی نتایج آزمایشات در رابطه با لطمات  ناشی از آرک نشان داده شده است که بیشترین آسیب ها در گردن ، صورت و دست ها به وجود می آید.

که می تواند نتایج جبران ناپذیری برای فرد داشته باشد. حرارت به وجود آمده توسط آرک می تواند بافت پوست را به سرعت تخریب و  گاهی موجب مرگ شود.

نکات ایمنی در شرایطی که احتمال آرک وجود دارد:

1. بررسی دقیق نقشه های سیستم برق رسانی
2. بررسی تاسیسات حفاظتی
3. بررسی و شناسایی محل هایی که امکان جرقه در آن ها وجود دارد
4. برررسی و محاسبه مقدار محافظت گرمایی

لازم به ذکر است ،  یک آرک کنترل نشده در ولتاژ بالا می تواند اصوات و حرارات فوق العاده بالایی در حدود گرمای سطح خورشید ایجاد نماید. قوس الکتریکی انرژی بسیار زیادی را در یک زمان کوتاه ازاد می کند  به عنوان مثال اتصال بین دو یا سه فاز و اتصال یک یا دو فاز با زمین از انواع حوادثی می باشند که می توانند قوس الکتریکی ایجاد کنند.

ایجاد آرک فلش در تجهیزات برق دار یک رویداد ناخواسته بوده و به عنوان خطا محسوب می شود. در هنگام کار با تاسیسات الکتریکی همواره خطر اتصال کوتاه و آرک ناشی از ان وجود دارد آرک فلش همواره شامل حرارت شدید، شوک الکتریکی، صدای شدید، تابش اشعه ی فرابنفش، مادون قرمز، فشار، پرتاب اشیا می باشد. این مسایل می توانند برای افرادی که در معرض آن قرار می گیرند ، آسیب های جبران ناپذیری ایجاد کند. هر ساله بیش از ۲۰۰۰ نفر کارگر، که در نتیجه قوس الکتریکی دچار جراحت شده‌اند، در مراکز سوختگی درمان می‌شوند. شعله و درخشندگی، سریع اتفاق می‌افتد، اما آثار جراحت سخت آن برای ماه‌ها , سالها یا حتی تمام عمر می‌تواند باقی بماند.

قوس الکتریکی تولید اشعه ماورای بنفش می‌کند که باعث جراحتی شبیه به آفتاب سوختگی می‌شود. اشعه ماورای بنفش می‌تواند به نوبه خود باعث حساسیت پوستی و به ویژه حساسیت چشم ها شود. خوشبختانه , خطرات قوس الکتریکی می تواند در جریان تمهیدات ایمنی و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی  (PPE) مخصوص کاهش پیدا کند. در بررسی حوادث و آزمایش ها مشخص شده که بیشترین آسیب حرارتی ناشی از آرک فلش در ناحیه صورت وگردن و دست ها ایجاد می شود.

بیشتر بخوانید : کلید بای پس چیست؟

محدوده آرک فلش

با توجه به فاصله‌ی کاربر از تاسیسات الکتریکی، نوع و مقاومت تجهیزات در برابر آرک متغییرخواهد بود. فاصله‌ی فرد تا نقطه‌ی بروز اتصال کوتاه بر اساس میزان خطرات به ۴ دسته تقسیم می‌شود.

منطقه‌ی ایمن:

در صورت بروز اتصال کوتاه در تجهیزات، با رعایت این فاصله شخص آسیب خاصی نمی‌بیند. عبور از این مرز نیاز به استفاده از تجهیزات حفاظت در برابر آرک دارد.

منطقه با ریسک متوسط:

در صورت بروز اتصال کوتاه در تجهیزات، فرد در معرض خطر برق‌گرفتگی و آسیب توسط آرک فلش قرار می‌گیرد. افرادی که اطلاعات کافی در مورد خطرات احتمالی در این منطقه داشته باشند، می‌توانند با رعایت موارد ایمنی وارد این محدوده شوند.

منطقه با ریسک بالا:

در صورت بروز اتصال کوتاه در تجهیزات، فرد در معرض خطر برق‌گرفتگی، آسیب توسط آرک فلش و پرتاب اجسام قرار می‌گیرد. فقط افرادی که دارای مجوزهای مکتوب (فرم های اجازه کار) و تجهیزات حفاظت فردی باشند می‌توانند وارد این محدوده شوند.

منطقه ممنوع:

در این منطقه احتمال برخورد مستقیم شخص با قسمت‌های برق‌دار بسیار بالاست. فقط افرادی که آموزش‌های تخصصی در زمینه‌ی کار با تجهیزات برق‌دار را دیده باشند می‌توانند وارد این محدوده شوند. تمام ابزارهایی که در این قسمت مورد استفاده قرار می‌گیرد باید برای تماس مستقیم با تجهیزات برق‌دار ایمن شده باشند. ابزارهایی که در این قسمت مورد استفاده قرار می‌گیرد باید برای تماس مستقیم با تجهیزات برق‌دار باید ایمن شده باشند.

لباس محافظ

برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از آرک فلش، باید فاصله‌ی ایمن از تجهیزات برق‌دار رعایت شود. درصورتی‌که پرسنل برای بهره‌برداری از تجهیزات قادر به رعایت فاصله‌ی ایمن نباشند، لازم است که حفاظت‌های تکمیلی توسط لباس کار و (PPE: Personal Protective Equipment) صورت بگیرد. شامل

• کلاه ایمنی،
• نقاب محافظ صورت،
• کاور محافظ گردن،
• دستکش،
• کفش می باشد.
• تجهیزات ایمنی شخصی

در جهت شناسایی، محاسبه و کنترل آرک فلش استانداردهایی تدوین شده است.

طبق این استانداردها لباس کار باید در برابر:

خطرات حرارتی آرک فلش مانند شعله و پاشش مواد مذاب ایمن بوده و مانع از سوختن فرد شود  همچنین علامت مثلث دوتایی روی لباس اشخاص درج شده باشد.