مفهوم فرآیند کالیبراسیون

برای این که یک اندازه­ گیری معتبر باشد و از طرف طرفین مورد قبول قرار بگیرد باید با یک استاندارد مشترک، از طریق یک سری مقایسه زنجیره ای و قابل ردیابی انجام شود.تمامی وسایل اندازه ­گیری قبل از اولین استفاده باید کالیبره شوند تا به تمامی تنظیمات انجام شده روی آن­ها اطمینان حاصل شود

گواهی تصدیق

مفهوم فرآیند کالیبراسیون اغلب سازندگان، همراه وسیله فروخته شده، یک گواهی تصدیق کالیبراسیون ارائه می ­نمایند که نباید آن را با گواهی کالیبراسیون اشتباه گرفت. گواهی تصدیق به این معنی است که به خریدار و استفاده کننده وسیله اندازه­گیری، این اطمینان را می­دهد که مقادیر نشان داده شده به وسیله تجهیز فروخته شده در محدوده مجاز از نظر سازنده قرار دارد؛

این محدوده مجاز ممکن است با استفاده از تنظیم ( نه کالیبراسیون) وسیله، محقق شده باشد یا فرآیند تولید وسیله اندازه­ گیری به گونه­ای کنترل شده باشد که در نهایت آن را در محدوده مجاز قرار دهد. در هر صورت، این گواهی (تصدیق) به معنی تضمین کالیبره بودن آن نیست و غالباً سازنده یا فروشنده وسیله، هزینه جداگانه ­ای را برای کالیبراسیون در یک مرکز کالیبراسیون معتبر و دارای صلاحیت از خریدار طلب می­ نماید.

که این هزینه غالباً کم نیست. همچنین محتوای این دو گواهی نیز با هم تفاوت عمده دارد، در گواهی کالیبراسیون نتایج نقاط کالیبره شده همان وسیله فروخته شده ثبت شده است در حالی که در گواهی تصدیق چنین مورد خاصی وجود ندارد. توصیه می­شود کالیبراسیون طبق روش­های مکتوب انجام گیرد. کالیبراسیون فقط ارائه گواهینامه و برچسب زدن نیستبلکه اعتبار بخشیدن به تمام اندازه­گیری­هایی است که در مراکز صنعتی انجام می­گیرد.

هدف کالیبراسیون

مفهوم فرآیند کالیبراسیون

هدف از کالیبراسیون، یکسان نمودن نتایج آزمایش ­ها و اندازه­ گیری ها در سطح جهانی است؛ یعنی اگر یک اندازه­ گیری و آزمایش در یکی از نقاط دور افتاده ایران انجام گیرد

باید با نتایجی که در پیشرفته ­ترین کشورهای جهان به دست می­آید یکسان باشد؛ بنابراین می­توان گفت کالیبراسیون به معنی درستی، اعتماد و اطمینان، هم­خوانی، وحدت و رسیدن به مقدار واقعی کمیت است. به منظور کنترل وسایل، پایش و اندازه­گیری در صنایع، باید برنامه زمانی کالیبراسیون را تعیین نمود که تعیین این زمان مستلزم عوامل زیادی از قبیل نوع تجهیز، کارخانه سازنده، اطلاعات مربوط به انحراف مقادیر به دست آمده قبلی، طول زمان استفاده، شرایط محیطی و غیره است.

بیشتر بخوانید : کاربرد نوارهای حرارتی

عوامل مؤثر در تعیین زمان کالیبراسیون

1. نوع وسیله (دستگاه)؛
2. پیشنهاد و توصیه کارخانه سازنده؛
3. اطلاعات مربوط به انحراف مقادیر و روند داده­های به دست آمده از روی سوابق کالیبراسیون­های قبلی؛
4. سوابق تعمیر و نگهداری دستگاه؛
5. طول زمان استفاده، تعداد دفعات استفاده و چگونگی استفاده از دستگاه؛
6. میزان گرایش به فرسودگی و تغییر تدریجی ویژگی­های مترولوژیکی با گذشت زمان؛
7. تعداد دفعات و کیفیت بازرسی تجهیزات در داخل سازمان؛
8. تعداد دفعات آزمون ضربدری دستگاه با دستگاه­های دیگر به ویژه در مورد استانداردهای اندازه ­گیری؛
9. شرایط محیطی ( دما، رطوبت، ارتعاش و غیره)؛
10. دقت اندازه ­گیری مورد نظر.

اهداف اصلی کالیبراسیون:

۱- برای اطمینان از قرائت‌هایی که از دستگاه صورت می‌گیرد.

۲- برای تعیین درستی مقادیر خوانده شده از دستگاه.

۳- برای استقرار قابلیت ردیابی دستگاه به استانداردهای مرجع

(هدف نهایی کالیبراسیون برقراری قابلیت ردیابی عنوان شده‌است.) قابلیت ردیابی traceability مهمترین ویژگی که یک اندازه گیری باید داشته باشد وجود قابلیت ردیابی نتایج آن تا استانداردهای ملی و سپس بین المللی می‌باشد.

وقتی سطح اطمینان و عدم قطعیت کلیه اندازه گیری‌ها بیان شود درستی و دقت نتایج اندازه گیری تضمین می‌گردد. قابلیت ردیابی قابلیت ارتباط دادن مقدار یک استاندارد یا نتیجه یک اندازه گیری با مرجع‌های ملی یا بین المللی از طریق زنجیره پیوسته مقایسه‌ها که همگی عدم قطعیتی معین دارند. کالیبراسیون تنها راه برقراری قابلیت ردیابی می‌باشد استقرار قابلیت ردیابی نتایج اندازه گیری (در کالیبراسیون) بوسیله تعیین نام دستگاه مرجع کالیبراسیون و عدم قطعیت آن محاسبه اعلام عدم قطعیت اندازه گیری برای نتایج کالیبراسیون و نیز بیان شرایط محیطی اثر گذار بر نتیجه اندازه گیری قابلیت ردیابی نتایج کالیبراسیون استقرار می‌یابد.

ابزارهای اندازه­گیری به دلایل گوناگون مثل گذشت زمان و کار با آن­ها و شرایط استفاده و غیره نمی­توانند به طور دائم درست کار کنند و فقط از طریق کالیبراسیون صحیح می­توان به خطاهای موجود در ابزار اندازه گیری پی برد.

روش کالیبراسیون

مفهوم فرآیند کالیبراسیون بطور کلی کالیبراسیون به سه روش قابل اجرا است. روش اول، برای به دست آوردن خطا و ثبت نتایج حاصله، روش دوم کالیبراسیون روش اول را شامل می­شود و علاوه بر آن نتایج حاصله با استاندارد و دستورالعمل مقایسه شده و وضعیت وسیله نیز از نقطه نظر قبول یا رد آن مشخص می­شود. روش سوم کالیبراسیون روش دوم را در برگرفته و تنظیم، تعمیر یا حذف خطای ایجاد شده را نیز شامل می­شود.

هزینه کالیبراسیون را معمولاً نمی توان در تعیین فواصل کالیبراسیون نادیده گرفت که این خود عامل محدودکننده به شمار می آید. با توجه به عوامل فوق مشخص است که برای تجهیزات مختلف نمی­توان جدول فواصل کالیبراسیون یکنواختی را تهیه کرد. به هنگام تعیین فواصل کالیبراسیون مجدد هر وسیله اندازه­گیری، دو معیار اساسی و متناقض وجود دارد که لازم است موازنه شوند:

خطر احتمالی ناشی از به کارگیری وسیله اندازه­گیری در خارج از حدود مجاز آن که باید تا حد امکان کاهش یابد.
هزینه کالیبراسیون سالیانه که باید در حداقل نگه داشته شود.