کنتاکتور چیست و چه کاربردی دارد؟

کنتاکتور وسیله ای است که در آن با استفاده از خاصیت الکترومفناطیس تعدادی کنتاکت به یکدیگر وصل یا از یکدیگر جدا می شوند. از این خاصیت جهت قطع و وصل و یا تغییر اتصال مدار استفاده می شود. هر کنتاکتور معمولاً دارای سه کنتاکت اصلی برای مدارمی باشد. کنتاکتور از دو هسته E شکل که یکی ثابت و دیگری متحرک است، تشکیل می شود.

در میان هستۀ ثابت یک قیمت سیم و کابل خراسان پیچ قرار دارد که با عبور جریان از آن نیرویی ایجاد می شود که هسته متحرک را به هستۀ ثابت متصل می­کند. با حرکت هستۀ متحرک، تعدادی کنتاکت باز، بسته و تعدادی کنتاکت بسته، باز خواهند شد. کنتاکتور  به منظور به حداقل رساندن مصرف انرژی و رساندن بازدهی دستگاه ها به حد عالی استفاده می شوند  به همین منظور کنتاکتور در تاسیسات ساختمان و سیستم ها و تجهیزات صنعتی و خانگی بکار برده می شود.

به عبارت دیگر کنتاکتورها نوعی سوییچ الکتریکی هستند که یک جریان کوچک ورودی و یک جریان بزرگتر را در خروجی قطع و وصل می نمایند در واقع به کمک کنتاکتور  دیگر نیازی نیست که  با یک کلید عمل قطع و وصل جریان برق را به صورت دستی انجام دهیم . پس می توانیم نتیجه بگیریم که کنتاکتورها کلیدهای الکترومغناطیسی هستند که وقتی جریان کوچک به ورودی کنتاکتور می رسد ، کلید داخلی را به حالت روشن نگه می دارد. و وقتی که جریان ورودی را قطع کنیم در همان لحظه نیز کنتاکتور قطع می شود و کلید را در حالت خاموش قرار می دهد. به صورت کلی کنتاکتور قدرت کمتری نسبت به مدار کلید زده شده دارد و به کمک یک مدار کنترل می گردد.

کاربرد کنتاکتور

کنتاکتور در سیستم هایی استفاده می شود که برق آن ها به صورت متناوب قطع و وصل می شود که از لحاظ ساختاری مشابه رله هستند . کنتاکتور ها برای تقویت جریان خروجی رله در کنترل سیستم های تغذیه کننده مانند مدارهای روشنایی و الکتروموتورها استفاده می شود. به عنوان مثال از تجهیزاتی که دارای کنتاکتور هستند می توان به پمپ آب در تابلو برق های صنعتی اشاره کرد.

مزایای استفاده از کنتاکتورها نسبت به کلیدهای دستی صنعتی عبارتند از :

۱- امکان کنترلی مصرف کننده از راه دور

۲- کنترل مصرف کننده از چند محل

۳- امکان طراحی مدار فرمان اتوماتیک برای مراحل مختلف کار مصرف کننده

۴- سرعت قطع و وصل زیاد و کم بودن استهلاک کلید

۵- از آنجا که در کنتاکتورها در هنگام قطع و وصل کنتاکتها بر روی هم ساییدگی مکانیکی ندارند لذا عمر مکانیکی آنها نسبت به سایر کلیدها بیشتر است

۶- هنگام قطع برق، مدار مصرف کننده به وسیلۀ کنتاکتور قطع می شود و شروع به کار دستگاه نیاز به استارت مجدد دارد. در نتیجه از خطرات وصل ناگهانی دستگاه جلوگیری به عمل می آید

۷- از نظر حفاظتی نیز کنتاکتورها مطمئن تر بوده، دارای حفاظت مناسبتر و کامل تر هستند.

اجزای اصلی کنتاکتور

۱- حامل کنتاکت های ثابت (این قسمت باید دارای درجه عایقی مناسبی باشد)

۲- ترمینال

۳- صفحه فلزی انتهایی برای نصب قسمت های ثابت روی آن

۴- کنتاکت های ثابت و متحرک (این کنتاکت ها باید در یک خط قرار گرفته و از پوشش اکسید نقره به منظور بالا بردن ضریب اطمینان در مقابل کار زیاد، در روی آنها استفاده شود.)

۵- بوبین کنتاکتور (در این کنتاکتور بوبین طوری ساخته شده که در مقابل عوامل جوی و نیروهای مکانیکی، مقام باشد.)

۶- ترمینال های ورودی و خروجی (این ترمینال ها طوری طراحی می شوند که به راحتی قابل دسترسی باشند.)

۷- سیستم هستۀ آهنی ثابت و متحرک

۸- قسمت کنترل جرقه (این قسمت باید دارای مقاومت زیاد در برابر گرمای حاصل از جرقه ایجاد شده در هنگام قطع کنتاکتور باشد.)

۹- حامل کنتاکت های متحرک (این قسمت باید دارای درجه عایقی مناسبی باشد)

بیشتر بخوانید : روش استفاده از ارت سنج سه سیمه

جریانهای نامی کنتاکتور

 در هر کنتاکتور، جریانهای نامی مختلفی تعریف می شود. این جریانها عبارتند از

جریان دائمی:

 جریانی است که در شرایط کار عادی، در زمانی نا محدود و بدون قطع شدن از کنتاکتها عبور نموده، حرارت غیر مجاز تولید نکند و لزومی به تعمیر و سرویس کنتاکتور نیز احساس نشود.

جریان هفتگی:

 جریانی است که در شرایط نرمال و با هفته ای یکبار اتصال از کنتاکتها عبور کرده و تغییری در خصوصیات کنتاکتور به وجود نیاورد.

جریان شیفتی (هشت ساعتی) :

جریانی است که در شرایط کار نرمال و با یکبار اتصال در هر هشت ساعت (یک شیفت کاری) از کنتاکتها می گذرد و تغییری در خصوصیات کنتاکتور به وجو نیاورد.

جریان کار نامی:

جریانی است که شرط استفاده از کنتاکتور را در رابطه با نوع و مقدار ولتاژ بار بیان می کند.

جریان اتصال کوتاه:

 مقدار ماکزیمم جریان در لحظه اتصال کوتاه که ممکن است باعث آسیب در کنتاکتور شود به جریان اتصال کوتاه ضربه ای معروف است.

• ولتاژ های نامی
• ولتاژ کار نامی
• ولتاژ عایقی نامی
• قابلیت قطع و وصل و طول عمر کنتاکتور

 سرعت قطع و وصل کنتاکتورها در زیر بار را می توان بدون آنکه آسیبی به آنها برسد با طراحی و انتخاب مناسب با ۳۰۰۰ بار در مدت افزایش داد. تعداد دفعات قطع و وصل کنتاکتور (هر قطع و وصل یک بار) عمر مکانیکی نامیده می شود.طول عمر مکانیکی با حروف از A تا F که اصطلاحاً کلاس کلید نامیده می شود

قدرت قطع کنتاکتور

به منظور انتخاب کنتاکتور مناسب برای مصرف کننده های مورد نظر باید به مشخصات توان، ولتاژ، جریان و ضریب قدرت باری که کنتاکتور مجاز است به آن وصل شود، توجه کرد.

همچنین کنتاکتهای کنتاکتور باید تحمل جریان راه اندازی، جریان دائمی و جریانهای اتصال کوتاه لحظه ای پیش آمده را نیز داشته باشند. قدرت کنتاکتهای کنتاکتور در تحمل قوس الکتریکی ناشی از قطع کنتاکتها را قدرت فزع کنتاکتور می نامند. مشخصات بیان شده در بسیاری از موارد بر روی بدنۀ کنتاکتور یا در کاتالوگ آن نوشته می شوند. برای راحتی کار انتخاب کنتاکتور، طبقه بندی خاصی را برای کنتاکتورها در نظر می گیرند،